Artur Szyk, polski Żyd urodzony w Łodzi w 1894 roku, był światowej sławy autorem miniatur i iluminowanych ksiąg. Odznaczony za działalność twórczą francuskimi Palmami Akademickimi (1923), polskim Złotym Krzyżem Zasługi (1930) oraz amerykańskim Orderem Waszyngtona (1934). W latach 1926-1929 pracował nad Statutem Kaliskim, zbiorem 45 kart z miniaturami, przedstawiającymi bogate dzieje polsko-żydowskie: od pracy rzemieślników w XI wieku, przez nadanie Żydom praw i wolności (tytułowy Statut Kaliski księcia Bolesława Pobożnego z 1264 roku), po ich udział w walkach niepodległościowych – u boku Kościuszki czy w Legionach Piłsudskiego.

Szyk uznawał dzieło za element konfrontacji z nacjonalizmem:

„W Statucie Kaliskim gloryfikuję jeden z najpiękniejszych aktów liberalizmu polskiego w dziejach Europy […] Wierzę mocno, że świetne tradycje polskiej tolerancji religijnej i narodowej zatriumfują nad nagonkami rozpętanych nacjonalizmów”.

Jedna z kart Statutu dedykowana jest Rewolucji 1905 roku – walce łódzkich robotników i robotnic na barykadach. Szyk był świadkiem tych wydarzeń, które zresztą dotknęły jego rodzinę bezpośrednio: ojciec Artura, Salomon – nielubiany i surowy przemysłowiec – został napadnięty przez robotnika i w konsekwencji stracił wzrok. Mimo przykrego incydentu, Artur Szyk uznawał Rewolucję 1905 roku za ważne wydarzenie, w którym ludzie różnych narodowości i wyznań walczyli ponad podziałami – mówi o tym napis pod rewolucyjną miniaturą w Statucie Kaliskim:

„Łodzi, mojemu miastu urodzenia, to wspomnienie dzieciństwa, poruszający obraz heroicznej walki przeciwko oprawcy, 1905”.

W Statucie znajdujemy też obraz poświęcony żołnierzowi Legionów, Bronisławowi Mansperlowi, który w roku 1905 wziął udział w strajku szkolnym.

Źródła:

• Artur Szyk. Człowiek dialogu, Łódź 2011, s. 45-46, 66-67, 90,
• Andrzej Kempa, Wywiady z Arturem Szykiem, Łódź 2001.