Jedną ze zdobyczy ruchu rewolucyjnego była możliwość zakładania związków zawodowych. Były one przed Rewolucją nielegalne w całym imperium rosyjskim, więc także w Królestwie Polskim. Przełom nastąpił już w 1905 roku i proces trwał do 1907 roku, kiedy to prawnie dopuszczono możliwość strajku:

„W zaborze rosyjskim, tak zwanej Kongresówce, polskie związki zawodowe były liczne i nader aktywne, chociaż prawie nie istniały ustawowe warunki dla ich rozwoju. W Rosji obowiązywał bowiem od 1871 roku zakaz strajków, a od 1874 roku ogólny zakaz zrzeszania się pracowników […]

Dopiero przejściowa regulacja z 13 października 1905 roku w sprawie zgromadzeń [wg kalendarza juliańskiego; w kalendarzu gregoriańskim to 26 października, a regulacja de facto weszła w życie dzień wcześniej – przyp. red.], wydana przez cara wskutek wypadków rewolucyjnych, stworzyła korzystniejszy klimat dla powstania legalnie działających związków zawodowych. Zorganizowane zgromadzenia podlegały wprawdzie wielu ograniczeniom ustawowym, ale po raz pierwszy ustanowiono granice policyjnej ingerencji w «wolność zgromadzeń».

Ustawą z 4 [17] marca 1906 roku w sprawie «tymczasowej regulacji dotyczącej zrzeszeń i związków» zniesiono obowiązujący do tego czasu zakaz zrzeszania się i formalnie zezwolono na działalność związków zawodowych jako organizacji. Stworzono w ten sposób wprawdzie możliwość zakładania zrzeszeń zawodowych «na rzecz poprawy warunków pracy», jednak ich rola ograniczała się jedynie do «wyjaśnienia i pośredniczenia» pomiędzy pracodawcą i pracownikami. Każde naruszenie wprowadzonych równocześnie biurokratycznych nakazów, zwłaszcza skomplikowanej procedury rejestracji, surowo karano. Mimo represji liczba strajków organizowanych przez polskie związki zawodowe gwałtownie rosła: w roku 1906 47 % wszystkich zorganizowanych strajków w całym Imperium Rosyjskim odbyło się w stosunkowo niewielkiej Kongresówce.”

W czerwcu 1907 roku dopuszczono w końcu możliwość strajku i zakładania funduszu strajkowego.

Źródło: Karolina Stegemann, Polskie związki zawodowe a zbiorowe prawo pracy, Kraków 2011, s. 38.
Fragment wskazała i przepisała Marcelina Zawisza.

Grafika z okresu.
Źródło: internet.