Barbara Toruńczyk o przemianie ideowej obozu narodowego z pozycji demokratycznych i niepodległościowych na ugodowe w latach 1895-1905:

Narodowi demokraci zaczynali od polityki czynnej, haseł radykalnych. Chcieli niepodległości, szerzyli ideę ludowego demokratyzmu. Wkrótce przyszedł jednak nowy okres. Narodowi demokraci nie zrezygnowali jeszcze z pierwotnych postulatów, ale coraz silniej ulegali pokusie ugodowej. Rozpoczęli spory z poglądami rewolucyjnymi i demokratycznymi, odżegnywali się od haseł narodowej irredenty. Wreszcie nadszedł czas otwartej walki z ideologią rewolucyjną i powstańczą. Narodowi demokraci prowadzili wówczas politykę na gruncie „przynależności ziem polskich do państwa rosyjskiego”.

Droga wiodła od polityki opozycyjnej, nielegalnej, skłaniającej się do radykalizmu społecznego i stawiającej sobie za cel odzyskanie niezawisłości państwowej, do polityki ugodowej, uprawianej w rosyjskiej Dumie i sprowadzającej się do upokarzającego, i w dodatku nieskutecznego, wyjednywania drobnych ulg dla kraju. Szlak ideowy prowadził od idei demokratycznych, przez spór z zachodnim indywidualizmem, ku integralnemu nacjonalizmowi.

Źródło: B. Toruńczyk, Narodowa Demokracja. Antologia myśli politycznej „Przeglądy Wszechpolskiego” 1895-1905, Warszawa 1981, s. I.