W zbiorze wspomnień Tadeusza Wittlina pt. Ostatnia cyganeria, odnajdujemy anegdotę o pisaniu scenariusza filmowego na podstawie nieudanego zamachu Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej na generał-gubernatora Skałona podczas Rewolucji w 1906 r. Scenariusz miał powstać przy współpracy z Julianem Tuwimem:

„Gdy przychodzę po ukończony manuskrypt, Tuwim otwierając mi drzwi, powiadamia mnie szeptem, że są u niego filmowcy z zamówieniem na scenariusz, a ponieważ on nic podobnego w życiu nie pisał, proponuje spółkę.

W gabinecie siedzą ci sami dwaj finansiści, którzy bezskutecznie usiłowali mnie skłonić do wydania Emilii Plater za mąż za rosyjskiego oficera. Witamy się uprzejmie.

– Panowie się znają? – zapytuje Tuwim.

Przedsiębiorcy, którzy stracili na mnie pięćset złotych, przytakują skinieniem głów, oświadczając, że mają tę przyjemność i że niejeden reżyser filmowy wyraża się o mnie z uznaniem.

– Słyszałem – blaguje Tuwim – I właśnie dlatego zaprosiłem pana Tadeusza do współpracy.

Rozpoczynamy konferencję. Filmowcy nadal szukają scenariusza opartego na autentycznym wydarzeniu, przy czym utwór musi być patriotyczny z czasów carskiego zaboru. Tuwim, oczywiście, nie ma w tej chwili żadnej koncepcji, lecz na wszelki wypadek zapytuje, ile interesanci zamierzają zapłacić. Panowie, którzy niedawno gotowi byli wybulić mi trzy tysiące złotych, teraz, w mojej obecności, muszą zaoferować Tuwimowi zacznie więcej. Proponują zatem pięć tysięcy. Wizja tak nieoczekiwanie wysokiego honorarium działa na autora Jarmarku rymów olśniewająco. Pomysł na patriotyczny film, historyczne wydarzenie z czasów carskiego zaboru Tuwim wydobywa jak z rękawa. I to nie tylko sam temat, lecz i frapujący tytuł. Dramat będzie się nazywał Zamach na Skałona. Filmowcy są oczarowani i wykładają na biurko tradycyjne pięćset złotych zaliczki. Na widok tej sumy Tuwim podnosi się i intonuje: Jeszcze Polska nie zginęła. Jego śpiew przedsiębiorcy przyjmują jako objawienie wielkiego poety, który przed chwilą miał patriotyczny przebłysk genialności, i stają na baczność.

Od tamtego wieczoru godzinami przesiaduję u Tuwima i wspólnie piszemy scenariusz. Po tygodniu Zamach na generała Skałona został ukartowany, nazajutrz finansiści przybywają na miejsce spisku. Pokojówka, wystrojona jak z amerykańskiego filmu, wnosi na znajomej mi srebrnej tacy wiśniówkę w kryształowej karafce, biszkopty i herbatę w filiżance z saskiej porcelany. Rozmowa niefrasobliwa, towarzyska, a finansiści nie mając odwagi czytać i krytykować manuskryptu w obecności Tuwima, przyrzekają dać odpowiedź możliwie jak najszybciej. Po tygodniu otrzymuję list:

„Drogi Panie Tadeuszu!
Zamach na Skałona udany, o tyle że Skałon wyleciał w powietrze rozerwany na strzępy.
Czołem! Społem! Niebawem!
Prezes Kuli Ziemskiej”

Oczywiście pismo było Tuwima. Nic z tego nie rozumiejąc, telefonuję do mego wielkiego wspólnika.

– Nasi chlebodawcy udali się z tym scenariuszem do paru osób, które w zamachu brały udział – objaśnia mi Tuwim. – Po przeczytaniu rękopisu osoby te przyznały, że owszem, rzecz jest zgodna z prawdą, lecz stanowczo sprzeciwiają się realizacji takiego filmu jako szarganiu świętych porywów bohaterskich spiskowców.

– Jak więc z tego wybrniemy? – Pytam.

– Bardzo prosto – odpowiada Tuwim – Zmieni się autentyczną opowieść na zwykłą bujdę, żeby amantka miała pole do popisu, i w ten sposób wszyscy będą zadowoleni. Niech pan wpadnie do mnie jutro, to weźmiemy się do przeróbki dobrego scenariusza na zły. Będziemy mieli pyszną zabawę. Już nawet znalazłem nowy tytuł, jeszcze bardziej mrożący krew w żyłach niż poprzedni.

– Jaki? – zapytuję.

– Córka generała Pankratowa – odpowiada Tuwim. – Dobry?

– Doskonały! – wołam przez telefon. – Ale dlaczego akurat Pankratowa?

– Nie mam zielonego pojęcia – wyznaje Tuwim. – Za dużo pan ode mnie wymaga.”

Dziękujemy opiekunom strony i projektu TutajTuwim za wskazanie tej anegdoty!

Adres facebooka TutajTuwim: https://www.facebook.com/tutajtuwim
Adres strony: http://tutajtuwim.pl/

PS Dzisiaj – 18 sierpnia 2013 r. – mija 107. rocznica nieudanego zamachu na generał-gubernatora Skałona. Osobą, która rzucała bomby w Skałona była Wanda Krahelska, późniejsza współzałożycielka Rady Pomocy Żydom „Żegota”.

Dalsze informacje o zamachu znajdziecie na portalu histmag.org: http://histmag.org/Z-Browningiem-na-carat.-Bojownicy-Organizacji-Bojowej-PPS-6979