Artykuły, Popularne

Szulman i polski antysemityzm lat 60.

2015-02-15

Literatura historyczna PRL bywa naszpikowana minami. W przypadku Rewolucji 1905 roku łatwiej trafić na tekst skrojony do potrzeb politycznych niż na rzetelne opracowanie. Dlatego trzeba wiedzieć jakie tabu obowiązywało w danym okresie PRL, o czym wolno było pisać i jak.

W latach 60. narastały nastroje antysemickie, których kulminacją był rok 1968. Historyk Józef Lewandowski w artykule o Krzysztofie Kamilu Baczyńskim wspominał o stosunku władz do bojowców Polskiej Partii Socjalistycznej. Niektórych w latach 60. należało pomijać: Józef Montwiłł-Mirecki był znośny, natomiast niekoniecznie Baruch Szulman – bojowiec żydowskiego pochodzenia, zabity w 1906 roku po wykonaniu zamachu na podkomisarza policji Nikołaja Konstantinowa; międzywojenny symbol wspólnej walki polskich i żydowskich socjalistów o niepodległość Polski:

Baczyński nie pasował Moczarowi i partyzantom. Władza potrzebowała innych nazwisk i symboli. Wbrew staraniom pozostał Baczyński tylko tolerowaną postacią […] [Kazimierz] Wyka [autor monografii o Baczyńskim – przyp. red.] musiał dostosować się do obowiązujących reguł gry. Należało do nich, że niezależnie od wszelkich zmian kursu politycznego i konfiguracji personalnej, władze PRL zawsze starały się zredukować do minimum niebezpieczeństwo nieuchronnego kwestionowania swej polskości.

Istniały różnice między poszczególnymi okresami, ale dyrektywa pozostawała niezmienna, niezależnie, czy u steru znajdował się [Jakub] Berman, [Mieczysław] Moczar czy [Andrzej] Werblan. Aktualne potrzeby rzutowały na historię. W okresie względnego liberalizmu wczesnych lat sześćdziesiątych opublikowałem artykuł o [Józefie] Montwiłł-Mireckim, nie mogłem drukować o [Baruchu] Szulmanie. Obaj byli bohaterami Organizacji Bojowej PPS, ale Szulman był Żydem. Władze chciały polskich antenatów i dających się łatwo zdyskontować tradycji.

Źródło: Józef Lewandowski, Wokół biografii Krzysztofa Kamila Baczyńskiego [w: Szkło bolesne, obraz dni…], Uppsala 1991, s. 33.

Grób Barucha Szulmana na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej. Źródło: Jad Waszem http://collections.yadvashem.org/photosarchive/en-us/82377.htmlGrób Barucha Szulmana na cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej.
Źródło: Jad Waszem.