W 1904 roku we wsiach i w miastach Królestwa Polskiego wybuchały protesty przeciwko wojnie i przymusowemu poborowi. Demonstracje były często rozpędzane siłą, pułkami piechoty i dragonami. Przykład z regionu kutnowsko-gostynińskiego:

W Kutnie podczas poboru było ogromne poruszenie i oburzenie. Ludzie wyzywali nie tylko na strażników i wojsko, ale nawet na samego cara. Tych z rezerwistów, którzy dobrowolnie chcieli zajmować miejsce w wagonach i jechać na wojnę – kobiety wyciągały z wagonów, a następnie okładały ich kijami. Jednego z ochotników musiano odwieźć do szpitala. Prawie wszyscy rezerwiści rozeszli się po ulicach miasta Kutna, w różnych punktach urządzano demonstracje przeciwko wojnie. Władze rosyjskie zmuszone były sprowadzić dwa szwadrony kaukaskich dragonów z Płocka oraz dwie roty tomskiego pułku piechoty z Łowicza. Dopiero ich interwencja zmusiła rezerwistów do powrotu na stację. Na miejsce demonstracji rezerwistów sprowadzono również miejscowego kapelana wojskowego. Usiłował namówić tłum do posłuszeństwa, został jednakże wygwizdany przez zgromadzonych rezerwistów.

Wśród demonstrantów znajdowali się też rezerwiści z powiatu gostynińskiego. W obawie przed ich dezercją jeden z polskich oficerów, któremu była powierzona piecza nad rezerwistami, popełnił samobójstwo. Po stłumieniu «buntu» aresztowano 44 demonstrantów, w tym 20 rezerwistów […].

Część poborowych nie stawiła się w Kutnie. Przy pomocy Żydów z Płocka przedostali się przez granicę, a następnie wyjechali do Ameryki […]. Pobór rezerwistów na wojnę rosyjsko-japońską jeszcze bardziej zaognił sytuację w Królestwie, a także przyczynił się do wzrostu nastrojów rewolucyjnych we wsiach i w miastach zachodniego Mazowsza.

Źródło: Marian Chudzyński, Strajki robotników fabrycznych i rolnych w latach rewolucji 1905-1907 w regionie kutnowsko-gostynińskim, Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego 4, s. 61-62.

Zofia Stankiewicz, Wieś podolska, ca 1913, Muzeum Narodowe w Warszawie